Średniowieczne klasztory

Jak wyglądało życie w średniowiecznym opactwie? Jakie obowiązki mieli zakonnicy? Jakie budynki znajdowały się przy klasztorze? Czym zajmowały się zakony? W jaki sposób się bogaciły? Czy były potrzebne? Dlaczego niektóre z nich zlikwidowano, a inne działają do dziś? Czy człowiek współczesny może się czegoś nauczyć od średniowiecznych zakonników? Czym różniły się poszczególne zakony? 

Życie zakonników:

 Dzień zakonnika dzielił się na matutinum, laudes, primę, tercję, sekstę, nonę, nieszpory i komplety. Zaczynał się 30 minut po północy i kończył około godziny 19 –tej. W tym czasie bracia zakonni modlili się i pracowali. Mieli także godzinę odpoczynku. Pewne zdziwienie może budzić fakt, iż nie spożywano posiłków przed 12 –tą w południe. W ciągu dnia w zimie spożywano jedyny posiłek o 15 –tej, a w Wielkim Poście o 18 –tej. W okresie letnim jedzono dwa posiłki: prendium w południe i cenę pomiędzy 17 –tą a 18 –tą. Rozkład zajęć zakonników był tak ułożony, aby nie mieli czasu na zadumę. Pozwalano jedynie na południową drzemkę. Przeciętnie taki sen trwał od jednej do półtorej godziny. Najważniejsza w życiu zakonników była modlitwa. Miała ona różną postać – liturgii, śpiewów chóralnych, a także gestów, jak pochylenie się, bicie czołem, leżenie krzyżem, głębokie pokłony, przyklękanie. Dzień zakonników był tak ułożony, aby jak najwięcej się modlić. Można dojść do wniosku, że życie zakonników było modlitwą. Aby uniknąć sytuacji, w której znużenie i nieuwaga dała o sobie znać w czasie wspólnych liturgii, zmieniano codziennie układ części mszy świętej.Każdy zakonnik musiał wyznawać przed zgromadzonymi członkami wspólnoty grzechy popełnione publicznie, jawne wykroczenia przeciwko regule. Była to kapituła win. W czasie jej trwania zakonnicy wyznawali swoje winy, a jeśli nie czuli skruchy i jakiś grzech pominęli, inni mnisi na nich donosili. Istniał nawet specjalny urząd – investigator. Taka osoba miała zapisywać na swoich tabliczkach wykroczenia braci, a później ujawniać je przed kapitułą. Karę za grzech wyznaczał przełożony, który wygłaszał także publiczną naganę.

Podział prac w klasztorze:

Jako że klasztory były systemem bardzo złożonym, ktoś musiał zarządzać całym opactwem. W hierarchii najważniejszą osobą był opat. To on mianował wszystkich innych urzędników. Tuż za nim stał przeor. Był to pomocnik opata, który w razie nieobecności lub choroby zastępował go. Szafarz klasztorny był zarządcą: dbał o wszystko, co nie należało do obowiązków innych funkcjonariuszy. Zatem to on dbał o wyżywienie wspólnoty, kupował i sprzedawał grunty i lasy, pobierał opłaty, doglądał folwarków i młynów, browarów, sadzawek rybnych. Skarbnik miał rozporządzać funduszami. Kantor intonował śpiew w kościele i regulował czynności klasztorne. Kanclerz prowadził rejestry, matrykuły. 

 Zakonnicy średniowieczni żyli w zgodzie z naturą, ich życie było spokojne i zrównoważone. Niektóre nazwy miejscowości, ulic oraz nazwiska mają rodowód związany z jakimś zakonem. W Polsce jest wiele miejscowości związanych z zakonem templariuszy.

Klasztory i zakony w Polsce średniowiecznej:

 Augustianie
Wspólnota augustiańska bierze swój początek od wspólnot eremickich opartych na Regule św. Augustyna. W 1303r. papież Bonifacy zaliczył augustianów do zakonów żebrzących. Do Polski zostali sprowadzeni z Pragi przez króla Kazimierza Wielkiego w 1342r. i osadzeni na Kazimierzu koło Krakowa, gdzie król ufundował dla nich kościół p.w. św. Katarzyny i św. Małgorzaty. Do zgromadzenia augustianów należeli m.in Marcin Luter - inicjator i główny ideolog ruchu reformacyjnego oraz Grzegorz Mendel - prekursor genetyki.

Bazylianie

Św. Bazyli zwany Wielkim- twórca zasad życia monastycznego w Kościele Wschodnim- dał początek różnym wspólnotom monastycznym. Najstarsze z nich znane są na ziemiach polskich już w X wieku. Bazylianie są jedynym w Polsce męskim zakonem obrządku greckokatolickiego. Jego początki sięgają IV w., kiedy na Wschodzie powstały pierwsze wspólnoty zakonne żyjące według reguł św. Bazylego, w Polsce są od XIV w.  Nie mając ściśle określonego charyzmatu, bazylianie podejmują wszystkie posługi, które w danym momencie historii stawia przed nimi Chrystus i Kościół. Priorytetem zakonników jest życie wspólne, praca nad jednością Kościoła i apostolat.

Benedyktyni
 

Pierwszymi klasztorami benedyktyńskimi na ziemiach polskich były powstałe w XI wieku fundacje w Tyńcu, Mogilnie i na Łysej Górze. Z czasem założone zostały inne opactwa. Ok. 1390r. powstał w Krakowie klasztor który w liturgii używał języka cerkiewno- słowiańskiego. W XI w. wyodrębnili się z zakonu cystersi. Klasztory benedyktynów w Polsce ulegały likwidacji w XVIII i XIX w., zachował się tylko klasztor w Tyńcu.

Cystersi
 

Cystersi przybyli do Polski w pierwszej połowie XII wieku i założyli ok. 1140 r. klasztor w Brzeźnicy, nazywanej później Jędrzejowem. Fundatorem tego opactwa był bp wrocławski Jan. Do końca XIII wieku powstało na ziemiach polskich ok. 25 wspólnot cysterskich, które utworzyły Kongregację NMP Królowej Świata.  W Polsce w przeciętnym opactwie cysterskim znajdujemy około 45 mnichów. Programowo osiedlali się w oddaleniu od większych miast; Mogiła pod Krakowem (dziś na obszarze Nowej Huty) stanowi tu wyjątek. Architektura i sztuka cysterska była skromna, jak przystało na zakon w założeniu surowy i ascetyczny, w Polsce średniowiecznej nabrała dużego znaczenia dzięki przeniesieniu wprost z Francji nowych wzorów gotyckich. 

Klasztor w Tyńcu :